Architect Jacob van Rijs: ‘In Nieuw Bergen ben je geen anonieme stadsbewoner, maar een betrokken buurtbewoner’
De buurt rondom de Deken van Somerenstraat in Eindhoven wordt herontwikkeld tot aantrekkelijk woon- en leefgebied met circa 220 huur- en koopwoningen. MVRDV ontwierp het opvallende masterplan en is daarnaast architect van de zeven stadsiconen-in-wording. Interview met Jacob van Rijs, medeoprichter van MVRDV, over de inspiratiebronnen van dit bijzondere project.
Hoe is het masterplan Nieuw Bergen ontstaan?
‘Het gebied is nu vooral een doorgaande route, onze opdracht was om van de buurt een goede woon- en verblijfsplek te maken. Ik had een woonwijk voor ogen waar echt iedereen zich thuis zou voelen, een die verschillende doelgroepen bedient. Hoe pak je dat aan als ontwerper? Door uit te gaan van een sterk stedenbouwkundig principe en dat consequent door te voeren. Voor ons waren dat de bestaande stadsstructuren, daarmee zijn we zo creatief mogelijk omgegaan. Door het stratenplan als basis te nemen, kregen we een raster van grillig gevormde velden. Die velden hebben we vervolgens omhooggetrokken en schuin afgesneden. Hierdoor ontstond een onregelmatig volume bestaand uit zeven gebouwen, een driedimensionale afspiegeling van dit deel van Eindhoven.’
Hoogstedelijke dichtheid was dus nodig, maar we wilden wel gebouwen met karakter, geen standaard woontorens.
Er moesten best veel woningen worden gerealiseerd, hoe kregen jullie dat voor elkaar?
‘De binnenstad van Eindhoven is een gewilde plek om te wonen. Hoogstedelijke dichtheid was dus nodig, maar we wilden wel gebouwen met karakter, geen standaard woontorens. Dat was een van de redenen om te kiezen voor afsnijdingen. Dit gebeurde door bij elk gebouw een denkbeeldig vlak van 45 graden te nemen vanaf de omliggende bebouwing, daardoor verschillen alle zeven gebouwen in hoogte en vorm. Het voordeel van afsnijdingen is ook het maximale daglicht in elke appartement en op straatniveau, iets wat natuurlijk bijzonder aantrekkelijk is voor aanstaande bewoners. Het resultaat van deze ingrepen is een keten van architectonisch interessante gebouwen met een spannende contour dat iets wegheeft van een berglandschap. Vandaar de naam Nieuw Bergen, die tegelijk verwijst naar de huidige (bij)namen in de buurt; Grote Berg, Kleine Berg, Bergkwartier.’
Is een bergketen geen gewaagd ontwerp voor Eindhoven?
‘Volgens mij vinden mensen het juist leuk om in een herkenbaar gebouw te wonen. Eindhoven heeft meerdere gezichten; Brabantse gezelligheid, carnaval en PSV is waar veel mensen het eerste aan denken. Er is ook die andere kant, het eigentijdse, het innovatieve, het design-gerichte. Wij hebben een stadsmozaïek gecreëerd waarin beide gezichten zijn verenigd; als je er in je auto langsrijdt, is het modernere deel prominenter, als je vanuit de stad de wijk binnenwandelt past het naadloos bij de bestaande laagbouw en de bakstenen wederopbouwarchitectuur.’
Waarom is het straks prettig wonen in Nieuw Bergen?
‘Elke woning is verrassend op een andere manier; de een heeft een ruige afwerking, de ander hoge plafonds en een loftgevoel. Door de schuine afscheidingen krijg je een breed scala aan speciale zolderwoningen. Dit project kent weinig herhalingen, waardoor het goed past bij de historische binnenstad, die heeft dezelfde onregelmatige structuur. De huurwoningen in de nieuwbouw hebben mooie collectieve ruimtes, van grote hal tot dakterras. Hierdoor komen mensen elkaar op verschillende manieren tegen en dat is goed voor de sociale cohesie. In Nieuw Bergen ben je geen anonieme stadsbewoner, maar een betrokken buurtbewoner.’
Het project heeft de ambitie duurzaam te zijn, waaruit blijkt dat?
‘Duurzaamheid heeft meerdere betekenissen; gebouwen zoals deze die passen in hun omgeving gaan langer mee en zijn daarmee duurzamer dan gebouwen die eigenlijk overal zouden kunnen staan. Daarnaast is Nieuw Bergen groen in vele opzichten; we voegen 3.200 m2 groen toe aan de stad, regenwater wordt opgevangen en daken zijn groen of hebben zonnepanelen. Een aantal gebouwen is getransformeerd waarbij de constructie en deuren zijn hergebruikt. In het gebouw Indigo komt straks een kas waar groenten worden verbouwd. Deze groenten worden in het urban farming restaurant op de begane grond geserveerd. Leerlingen van de tegenover gelegen Montessorischool kunnen de kas bezoeken, de kas heeft ook een educatieve functie.’
In hoeverre verandert dit project de stad?
‘Het is een klein puzzelstukje, maar wel een belangrijke, want Nieuw Bergen verbindt het centrum van Eindhoven met de overige wijken. Het stadsdeel communiceert straks op verschillende manieren met de stad: in vorm heb je de authentieke “dorpse” kant die past bij de sfeer in de stad versus de hoogbouw aan de Edenstraat, en ook in de materiaalkeuze komen die twee verschillende persoonlijkheden van Eindhoven terug: van traditionele rode bakstenen tot lichtgrijze, betonachtige materialen. Als je de gebouwen op een rij zou zetten, zie je ze bij wijze van spreken verschuiven van traditioneel naar hedendaags.’
Wat maakt Nieuw Bergen typisch MVRDV?
‘De mix aan woningen: dit masterplan is niet op één doelgroep gericht maar op vele, waardoor je een mix aan mensen krijgt, het is een inclusief ontwerp gebaseerd op variatie, dat is iets dat we vaker inzetten als ontwerpmiddel. De suncuts, de schuin afgesneden daken, past MVRDV vaker toe. De woonwijken die wij als bureau ontwerpen hebben meestal een open en democratisch karakter, de mensen staan echt centraal. Ten slotte zie je vaak dat masterplan en architectuur bij zulke gebiedsontwikkelingen in meerdere handen ligt; bij Nieuw Bergen is MVRDV zowel verantwoordelijk voor het masterplan als voor de architectuur en de gedetailleerde uitwerking. Het is een echt totaalontwerp en dat merk je.’